حلال، نشان‌برین (قسمت چهل و پنجم)

غذاهای تابو:


پس از بررسی حلال و حرام در ادیان بد نیست نگاهی هم به خوراکی های تابو داشته باشیم. در فرهنگ های گوناگون و میان ملیت های مختلف جهان، بعضی غذاها و خوردنی ها تابو شده اند. خوردنی‌های تابو به غذاها و نوشیدنی‌هایی گفته می‌شود که برخی مردم به دلایل مذهبی، فرهنگی و بهداشتی از مصرف آنها خودداری می‌کنند.
در بسیاری موارد این محدودیت شامل گوشت جانورانی خاص شامل پستانداران، جوندگان، خزندگان، دوزیستان، ماهیان استخوان‌دار و سخت‌پوستان می‌شود. در برخی موارد تابو فقط شامل قسمتی از بدن یا فضولات جانور می‌شود و در موارد دیگر گیاهان، قارچ‌ها و حشرات را نیز در بر می‌گیرد. غذاهای تابو در مواردی بر اساس قواعدی مدون شناخته می‌شوند و در موارد دیگر بستگی به ترکیب چند خوردنی با هم یا نحوه ذبح حیوان دارد. ریشه این احکام شرعی متفاوت است و در برخی موارد به دلیل سلامتی یا دلایل دیگر این دستورات صادر و در موارد دیگر به دلایل نمادین این ممنوعیت برقرار شده است.اکنون به بعضی غذاهای تابو در فرهنگ های مختلف اشاره می کنیم:
در میان تمام گوشت‌هایی که خوردنشان تابو است، گوشت انسان دارای شدیدترین حرمت است. در دوران معاصر مواردی از خوردن گوشت انسان به دلایلی چون نقصان عقل، کینه‌توزی، گرسنگی شدید وجود داشته است ولی این کار امروزه در هیچ کجا یک سنت معمول نیست. مصرف گوشت اسب در کشورهای انگلیسی‌زبان نامتداول است. در کانادا فروش گوشت اسب قانونی است ولی به سختی و تنها در ایالت فرانسوی زبان کبک و برخی رستوران‌های فرانسوی در مناطق دیگر، پیدا می‌شود. بیشتر گوشت اسب تولیدی کانادا به اروپای قاره‌ای و ژاپن صادر می‌شود. در آمریکا، ایالت‌های کالیفرنیا و ایلی‌نوی فروش و مصرف گوشت اسب غیرقانونی است. با این حال در زمان جنگ دوم جهانی گوشت اسب در آمریکا مصرف می‌شد چرا که گوشت گاو گران و جیره‌بندی شده بود. در انگلستان تابوی مصرف گوشت اسب حتی شامل غذای حیوانات خانگی می‌شود. در کشورهای حوزه بالکان نیز گوشت اسب مصرف نمی‌شود چون اسب حیوان نجیبی شمرده می‌شود و نیز خوردن آن مربوط به قحطی زمان جنگ است.
بسیاری از هندوها، گیاهخوارند و از خوردن گوشت خودداری می‌کنند. هندوهایی که گوشت می‌خورند هم از گوشت گوساله می‌پرهیزند چرا که گاو در هندوئیسم جایگاه مقدسی دارد. مصرف این گوشت، بی احترامی به گاو تلقی می شود.مطابق قانون هند، کشتار احشام ماده (مثل گاو) تقریبا در تمامی ایالت‌های این کشور، به جز کرالا، بنگال غربی و هفت ایالت خواهر، ممنوع است.کشتار گاو شدیدا احساسات عمومی هندوها را جریحه‌دار می‌کند.
گوشت سگ و گربه در کشورهای غربی تابوست و این تابو فقط در شرایط قحطی و گرسنگی شکسته شده است. در آلمان گوشت سگ همواره، دست کم از زمان فریدریش دوم به بعد، فقط در زمان سختی‌ها خورده شده است. در سال ۱۹۳۷ قانونی جهت پیشگیری از بیماری تریشینوز در مورد خوک، سگ، گراز، روباه، گورکن و سایر گوشتخواران صادر شد. گوشت سگ در سال ۱۹۸۶ در آلمان ممنوع شد. در لهستان در سال ۲۰۰۹ کشف یک مزرعه در شهر مذهبی و زیارتی چنستوخووا که در آن سگان به منظور تهیه دنبه خوک پرورش داده می‌شدند، موجب رسوایی شد. مطابق با متون قدیمی هندو، گوشت سگ ناپاک‌ترین غذای ممکن است. گوشت سگ همچنین در یهود و اسلام نجس و ناپاک است. بنابراین درهر سه این سنت‌های مذهبی مصرف آن را نهی کرده‌اند. تقریبا تمامی آبزیان غیر ماهی، مانند صدف، لابستر، خرچنگ و میگو، در کتاب مقدس (عهد قدیم) تحریم شده‌اند به این دلیل که در دریا زندگی می‌کنند ولی فاقد باله و فلس هستند.
در غرب تابوی مصرف حشرات شامل عسل (که شهد به شمار می‌آید) نمی‌شود با وجود اینکه این ماده از دستگاه گوارش زنبور گذر کرده است.
در قرن نوزدهم برخی حرمت خوردن گوشت خوک در خاور میانه را حمل بر وجود انگل تریچینوسیس کردند. یک توضیح عمومی برای ناپاک شمردن خوک در خاورمیانه این است که خوک‌ها همه‌چیزخوارند و در رژیم غذایی آنها تفاوتی میان گوشت و گیاه نیست. تمایل به خوردن گوشت، آنها را از گروه حیوانات اهلی که فقط گیاهان را می‌خورند (گاو، گوسفند، بز و غیره)، جدا می‌کند. ماروین هریس هم این نظریه را مطرح کرد که آب و هوا و وضعیت اقتصادی خاورمیانه مناسب پرورش خوک نیست. مثلا خوک‌ها نسبت به سایر جانوران، نیاز به آب بیشتری برای خنک نگاه داشتن خود دارند. همچنین خوک‌ها به جای چراکردن، غذاهایی می‌خورند که در رقابت با غذای انسان است (مثل حبوبات و غلات) ‌بنابراین پرورش خوک در خاورمیانه تجربه‌ای بیهوده است .تابو بودن گوشت خوک در بین سه فرهنگ باستانی فنیقی‌ها‌ مصر باستان و تمدن بابل نیز وجود داشته‌است. تورات، خرگوش‌ها را در دسته حیوانات ناپاک قرار داده است دلیل دیگری که عدم مصرف گوشت خرگوش را تقویت می‌کند عارضه‌ای که نوعی سو تغذیه است و حاصل مصرف گوشت، خصوصا گوشت خرگوش، به عنوان تنها ماده غذایی و عدم مصرف سایر منابع غذایی است. در بیشتر فرهنگ‌های غربی، موش‌ها جانورانی موذی و ناپاک تلقی می‌شوند و از همین رو مناسب مصرف خوراکی نیستند. آنها به صورت سنتی ناقل بیماری طاعون شناخته می‌شوند .خوردن حلزون در انگلستان، ایرلند و ایالات متحده عملی نفرت‌انگیز است. انگلیسی‌ زبانان کلمه اسکارگو، معادل فرانسوی حلزون، را (در زمانی که منظور استفاده خوراکی است) به جای کلمه حلزون به کار می‌برند. تابوهای فرهنگی نیز در مورد مصرف الکل وجود دارند که از جمله آنها می‌توان به نهضت مخالفت با مصرف الکل در غرب اشاره کرد که بسیاری از شخصیت‌های شناخته شده بدان پیوسته‌اند و از مصرف هرگونه نوشیدنی الکلی خودداری می‌کنند.
دکتر‌عبدالحسین فخاری
دبیرکل موسسه حلال جهانی